? Ad Hoc Tahkim ve Kurumsal Tahkim | Güzeloğlu Hukuk Bürosu
Tarih : 26.09.2017

Ad Hoc Tahkim ve Kurumsal Tahkim

Kurumsal tahkim, bir tahkim kurumunun önceden belirlenmiş olan kurallarının, söz konusu tahkim kurumu tarafından uygulanması esasına göre çalışmaktadır. Ad Hoc tahkim ise, kurumsal tahkim dışındaki bütün tahkim süreçlerini ifade etmektedir.
Abdülkadir Güzeloğlu & Tarık Kurban

Uluslararası niteliği haiz olan tahkim faaliyetleri, örgütlenme şemaları bakımından iki grup altında incelenebilmektedir.
Bunlardan birincisi "Ad Hoc", ikincisi ise "Kurumsal Tahkimdir".

1. Ad Hoc Tahkim

                 
Ad Hoc tahkim usulüne göre, tahkim yargılaması tarafların kendi inisiyatifleri ile belirlemiş oldukları yahut önceden belirlenmiş olan kurallara ya da yasalara atıfta bulundukları kurallar çerçevesince, taraflarca yahut tarafların yetkilendirdiği hakem veya hakem kurulunca yapılmaktadır. Ad hoc tahkim, kurumsal tahkim merkezlerinin bürokratik yapısının tahkim yargılamasında gecikmelere neden olabilmesi, bu bürokratik yapının "milletlerarası sermayenin" baskısı altında kaldığına ilişkin şüphelerin olması ve bu kurumların yargılama yapmak için ek masraflar çıkarması gibi nedenlerden ötürü uluslararası arenada tercih edildiği belirtilmektedir. Bu husus itibariyle, bilhassa bir tarafın devlet ya da kamu kurum veya kuruluşlarının teşkil ettiği yatırım uyuşmazlıklarında ad hoc yargılama yaygın şekilde tercih edilmektedir.

Ad hoc tahkim türünü seçen taraflar, yerel tahkim düzenlemelerine tabi olmaksızın, Birleşmiş Milletler Milletlerarası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) tarafından hazırlanan tahkim kurallarının uygulanmasını kararlaştırabilmektedirler. UNCITRAL Tahkim Kuralları'nın 1. Maddesi “Taraflar, sözleşmesel olsun olmasın, belirli bir hukuki ilişki bakımından aralarındaki bir uyuşmazlığın UNCITRAL Tahkim Kurallarına göre çözüme bağlanacağını kararlaştırmış bulunuyorlarsa, söz konusu uyuşmazlıklar, taraflarca kabul edilecek değişikliklere bağlı olarak işbu kurallara göre çözümlenir.” hükmüyle bu hususu düzenlemektedir.

2. Kurumsal Tahkim

Uluslararası nitelik taşıyan sözleşmelerde, taraflar henüz müzakere aşamasındayken ileride ortaya çıkması muhtemel olan uyuşmazlıkları ve bunların çözüm yollarını gündeme getirmek istememektedirler. Bu nedenden ötürü taraflar tahkim prosedürünün bütün yönlerini detaylı bir şekilde düzenleyen kurallara ve tahkim prosedürünü yürütecek teknik ve idari organizasyonlara sahip olan daimî hakem divanlarını tercih etmektedir. Uluslararası tahkim kurumları tarafından belirlenmiş olan kuralların uygulanması seçildiği için, ad hoc tahkim yolunun aksine, taraflarca herhangi bir usul ve kural belirlenmesine gerek kalmamaktadır. Kurumsal tahkim yolunda yargı işlevini yürüten organ tahkim merkezi değil, tarafların seçtiği hakemler olmaktadır. Tahkim merkezi sadece yargılama sürecinin organizasyonunu gerçekleştirmektedir.

Bundan öte uyuşmazlığın çözümü için kurumsal mahkeme ile çalışan hakem ve avukatlar, kuralların söz konusu tahkim merkezleri tarafından önceden belirlenmiş olması ve uzun süreler boyunca kullanılıyor olması nedeniyle bu kurallara tam bir hakimiyet içerisinde olmaktadırlar. Bu husus tarafların uyuşmazlığın en adil biçimde çözülmesine olan inançlarını ve tahkim yargılamasına olan güvenlerini artırmaktadır.

Günümüzde uluslararası arenada hakemlik hizmeti sunmakta olan birçok kurumsal tahkim kuruluşu bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri Milletlerarası Ticaret Odası Tahkim Mahkemesi "ICC Arbitration Court", Yatırım İhtilaflarının Halline Dair Uluslararası Merkez "ICSID", Spor Tahkim Mahkemesi "CAS" ve İstanbul Tahkim Merkezi "ISTAC" olarak sayılabilir.    

Milletlerarası Ticaret Odası Tahkim Mahkemesi "ICC Arbitration Court"

Milletlerarası Ticaret Odası, dünyanın en büyük iş örgütüdür. ICC'nin üç ana faaliyetinden birisi olan uyuşmazlık çözümü için, 1923 yılında Milletlerarası Ticaret Odası Tahkim Divanı (ICC Arbitration Court) kurulmuştur.

ICC Tahkim Mahkemesi ihtilafları doğrudan çözmemekte, sadece ICC Tahkim Kuralları uyarınca tahkim sürecini yönetmektedir. Buna göre işin esasına girerek uyuşmazlığın çözümünü yapan hakemler ya taraflarca bizzat yahut da tarafların vermiş olduğu yetki ile ICC Tahkim Mahkemesi tarafından seçilmektedir.

Tarafların ICC Tahkimi'ni tercih etmelerinin ardından işleyen süreç şu aşamalar dahilinde özetlenebilir.     
        
1. Tahkim Talebi                
ICC Tahkim Kuralları 4. Madde uyarınca tahkime başvurmak isteyen taraf bu talebini, sekretaryaya sunar. Bu talebin uygun olduğunu veya uyuşmazlığın etkin bir şekilde çözümüne katkı sağlayacağını düşündüğü diğer belge veya bilgiler ile birlikte şu hususları içermesi gerekmektedir:

·Tarafların tam adı, sıfatı, adresleri ve diğer iletişim bilgileri,  
·Tahkimde davacıyı temsil eden kişi(lerin) tam adı, adresi ve diğer iletişim bilgileri,  
·Davadaki iddia(ların) ortaya çıkmasına sebep olan uyuşmazlığın mahiyet ve özelliklerinin tanımı ve bu taleplerin dayandığı hususlar,  
·Miktarı belirli olan taleplerin tutarları ile birlikte talep sonuçları ve mümkün olduğunca diğer taleplerin yaklaşık parasal değeri,  
 ·Bütün ilgili sözleşmeler ve özellikle tahkim sözleşmesi (veya sözleşmeleri),  
·Talebin birden fazla tahkim sözleşmesine dayanması durumunda, her bir talebin hangi tahkim sözleşmesine göre yapıldığının belirtilmesi,  
·12. ve 13. madde hükümleri uyarınca hakemlerin sayısı ve seçilmesi ile ilgili her türlü gerekli bilgi ve görüş veya teklifler ve ilgili maddeler uyarınca hakemin atanması,  
·Tahkim yeri, uygulanacak hukuk ve tahkimin dili ile ilgili tüm hususlar ve görüşler veya teklifler,   

2. Hakemlerin Tespit Edilmesi   
Tarafların anlaşmasına göre veya bu konuda anlaşma yoksa yahut sağlanamıyorsa ICC Tahkim Mahkemesi somut uyuşmazlığı karara bağlayacak hakemleri belirlemektedir.

3. Masraf Avanslarının Yatırılması
ICC Tahkim Kuralları madde 4(4) hükmü uyarınca dava açan taraf, buna yönelik talebiyle birlikte talep tarihinde yürürlükte olan Ek III (Tahkim Masrafları ve Ücretleri) ile belirtilen dava açma masrafını yatırmaktadır.

4. Dosyanın Hakem Kuruluna Tevdi Edilmesi
Hakem kurulunun seçilmesinden sonra sekretarya, dosyayı hakem kuruluna tevdi etmektedir.
Dosyanın hakem kuruluna tevdii üzerine hakem kurulu, belgelere dayanarak veya tarafların huzurunda ve en son beyanlarını da göz önünde tutarak, görevini belirten bir "Görev Belgesi" hazırlamaktadır.

5.Hakem Kurulunun Karar Vermesi  
Hakem kurulu görev belgesinin imzalanması tarihinden itibaren olayın esası hakkında karar tasarısını onay için Divana sunar.                

6. ICC Tahkim Divanı'nın Onayı                
Hakem kurulu, kararı imzalamadan önce taslak halinde Divan’a sunar. Divan, kararın şekline ilişkin değişiklikler yapabilir ve hakem kurulunun karar verme özgürlüğünü etkilemeksizin, esasa ilişkin hususlara dikkatini çekebilir. Hakem kurulu, Divan’ın şekil yönünden onaylamadığı bir karar veremez.

Sekretarya Divan tarafından onaylanmış ve hakemler kurulunca imzalanmış olan kararı, tahkim masraflarının tamamının ödenmesi üzerine taraflara tebliğ eder.

Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıklarının Çözüm Merkezi "ICSID"           
      
ICSID Dünya Bankası tarafından, yatırım uyuşmazlıklarından doğan yatırım anlaşmazlıklarının çözümü için kurulmuştur. ICSID devletler ile başka devlet vatandaşları arasında, yatırım konusunda çıkan anlaşmazlıkları çözmektedir. Devletler milletlerarası yatırım anlaşmalarında, kendi kanunlarında ve yatırımcılar ile imzaladıkları sözleşmelerde bu kurumun yetkisini kabul etmektedirler.     
           
ICSID'e uyuşmazlık götürülebilmesi için her somut olayda tarafların anlaşma ile ICSID'nin hakemliğini kabul etmiş olmaları gerekmektedir. Bu nedenle uluslararası niteliği haiz yatırım uyuşmazlıklarının çok azı bu kurum tarafından çözümlenmektedir.                

ICSID Kuralları uyarınca verilen kararlar, taraf devletlerin iç hukukunda cebri icra kuralları uyarınca doğrudan uygulanabilir niteliktedir.

Spor Tahkim Mahkemesi "CAS"          
       
Spor Tahkim Mahkemesi, "CAS", spor hukuku ile ilgili anlaşmazlıkların halli için kurulmuş olan, uluslararası bir tahkim mahkemesidir.                

Aralarında uyuşmazlık olan tarafların CAS'a başvurabilmesi için bu konuda bir tahkim anlaşması yapmış olmaları gerekmektedir. Olimpiyat Tüzüğü'nün 61. Maddesi, Olimpiyat Oyunları ile ilgili her türlü anlaşmazlıkta sadece CAS'ın yetkili olduğunu belirtmektedir. Uluslararası Olimpik Federasyonların tümü en azından bazı anlaşmazlıklar açısından CAS'ın yargılama yetkisini kabul etmektedir.          
       
CAS kararlarına karşı İsviçre Federal Yüksek Mahkemesi'nde kanun yoluna başvurulabilmektedir. CAS kararlarının temyizleri nadiren kabul edilmektedir. Kabul edilen kararlar genellikle usul sorunlarıyla alakalı olmaktadır.  

İstanbul Tahkim Merkezi "ISTAC"        
         
İstanbul Tahkim Merkezi, 20.11.2014 tarihli ve 6570 sayılı İstanbul Tahkim Merkezi Tahkim Kanunu’nun, 29.11.2014 tarihli ve 29190 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle kurulmuştur.     
            
İstanbul merkezli bir tahkim kuruluşu olan ISTAC gerek Türkiye’deki gerekse yurtdışındaki ticari aktörler arasındaki uyuşmazlıkların çözümlenmesi için tahkim ve arabuluculuk hizmeti sunmaktadır.    
             
İstanbul Tahkim Merkezi Tahkim ve Arabuluculuk Kuralları, 26 Ekim 2015 tarihinde yürürlüğe girmiştir. ISTACTahkim Kuralları Seri Tahkim, Acil Durum Hakemi ve ad hoc tahkimlerde hakem atanmasına ilişkin kurulları içermektedir. İstanbul Tahkim Merkezi, Milli ve Milletlerarası Tahkim Divanları ile Sekretarya’dan oluşmaktadır.
                
ISTAC'ta dava açma usulünü kısaca özetlersek, ilk olarak davayı açmak isteyen taraf tahkim talebi (özet dilekçe) veya Dava Dilekçesi (tam dilekçe) ile birlikte tahkim şartını Sekretarya sunmakta akabinde tahkim masrafı yatırılmaktadır.

Bunun üzerine davalı 30 gün içerisinde Tahkim Talebine Cevabını (özet dilekçe) ve Cevap Dilekçesi (tam dilekçe) ve delillerini Sekretarya’ya sunmaktadır.      
           
Daha sonra Duruşma yapılmakta, Tahkikatın sona ermesi ve Hakem kararının Sekretarya’ya sunulması safhaları takip edilmekte ve yargılama sonlandırılmaktadır.  
Yazar: Abdülkadir Güzeloğlu & Tarık Kurban
İlişkili Alanlar: Tahkim, Uluslararası Ticaret, Şirketler Hukuku,