Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik yayınlanmıştır. Bu bağlamda, doğum veya evlat edinme sonrası işçinin analık iznine ilişkin düzenlemeler ve analık halinde ödenecek olan işçi ücreti ele alınacaktır.
Abdülkadir Güzeloğlu, Fatma Esra Güzeloğlu, Fatih Yıldızhan
14
Kasım 2016
A) Giriş:
8 Kasım 2016
tarihli 29882 Sayılı Resmi Gazetede Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası
Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik yayınlanmıştır.
Yönetmelik kapsamında doğum veya evlat edinme sonrası işçinin analık iznine
ilişkin bir takım düzenlemeler getirilmiştir.
B) Analık İzni Nedir?
Analık; Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu madde 15’te gebeliğinin başladığı
tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık, çoğul gebelik halinde
ise ilk on haftalık süreye kadar var olan hal olarak tanımlanmıştır. Sosyal
Güvenlik Kanununda “Analık Hali” için getirilmiş olan analık sigortasının yanı
sıra, İş Kanunda Analık Halinde işçiye verilecek olan “çalışma ve süt izni”
düzenlenmiştir.
Resmi Gazetede
yayınlanan analık İznine ilişkin yukarıda bahsettiğimiz yönetmeliğin 4.
Maddesinin 1/a bendinde analık izni; kadın işçinin doğum nedeniyle çalıştırılmadığı
süre için verilen izin olarak tanımlanmıştır.
İlgili
yönetmeliğin 5. Maddesi, İş Kanununun 74. Maddesi ile paralel bazı düzenlemeler
getirmiştir, maddede şu şekilde düzenlemeler yer almaktadır;
- Kadın işçinin
doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı
haftalık süre için çalıştırılmaması esastır.
- Çoğul gebelik
halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre
eklenir. Ancak, sağlık durumunun uygun olduğunun doktor raporuyla
belgelendirilmesi hâlinde kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar
işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum
sonrası sürelere eklenir.
- Kadın işçinin
erken doğum yapması hâlinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak
süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.
- Doğumda veya
doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler
babaya kullandırılır.
- Üç yaşını
doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye,
çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık izni
kullandırılır.
- Analık izninde
belirtilen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan
önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler doktor raporu ile belirtilir.
Yönetmelikte
getirilmiş olan bu hükümler, İş Kanunu m 74’te getirilen “Analık Halinde
Çalışma ve Süt İzni” başlıklı düzenlemeler ile paralellik göstermektedir.
Analık İzninde Ödenecek Olan Ücret:
Analık halinde
ödenecek olan işçi ücreti, Sosyal Güvenlik Hukuku kapsamında incelenmelidir.
Sigorta türleri,
uzun vadeli sigorta türleri ve kısa vadeli sigorta türleri olarak
ayrılmaktadır. Analık sigortası, kısa vadeli sigorta türleri arasında
gösterilmektedir.
Analık sigortası,
analık halinde sigortalı kadına veya sigortalı erkeğin sigortalı olmayan
karısına sağlanan yardımlardır.
Analık halinde
işçiye “geçici iş görmezlik ödeneği” ve “emzirme ödeneği” ödenecektir.
Analık ücreti,
işçinin çalışmadığı günler için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işçiye ödenen
bir ücrettir.
Emzirme
ödeneği talep edilebilmesi için;
- Madde 4/1-a
kapsamında sigortalı işçiler (hizmet sözleşmesine dayalı çalışanlar), doğumdan
önceki 1 yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş
olmalıdır.
- Madde 4/1-c
kapsamında sigortalı işçiler (bağımsız çalışanlar, doğumdan önceki 1 yıl içinde
en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları priminin yatırılmış ve genel sağlık
sigortası primi de dahil prime ilişkin tüm borçların ödenmiş olması gerekir.
Geçici iş
görmezlik ödeneği talep edilebilmesi için;
- Madde 4/1-a
kapsamında sigortalı işçiler (hizmet sözleşmesine dayalı çalışanlar), doğumdan
önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş
olmalıdır.
- Madde 4/1-c
kapsamında sigortalı işçiler (bağımsız çalışanlar, doğumdan önceki 1 yıl içinde
en az 90 gün kısa vadeli sigorta kolları priminin yatırılmış ve genel sağlık
sigortası primi de dahil prime ilişkin tüm borçların ödenmiş olması gerekir.
Ücretin
Hesaplanması:
Sosyal Sigortalar
ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m 17’de analık halinde ödenecek geçici iş
görmezlik ödeneği miktarının nasıl hesaplanacağı düzenlenmiştir.
Ücret kişinin
günlük kazancı oranında hesaplanacaktır. Sigortalının doğum doğumun
gerçekleştiği tarihten önceki son üç ay içindeki prime tabi brüt ücretler
toplamının günlük ortalamasına göre hesaplanan günlük tutarının ayakta
istirahatlerde 2/3’ü, yatarak tedavilerde yarısı oranında geçici iş göremezlik
ödeneği ödenecektir.
Emzirme ödeneği
ise, Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerine talep dilekçesi yazılması ve doğum
raporu ile başvurması halinde, 2016 yılında kurum tarafından belirlenen 122
TL’lik tarife üzerinden verilmektedir.
C) Ücretsiz İzin Hakkı:
Çalışma
Süresinin Yarısı Kadar Ücretsiz İzin Hakkı:
Yönetmeliğin 6.
Maddesinde, analık izninin bittikten işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda
altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün
süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı verilmiştir.
Bu iznin
kullanılabilmesi için çocuğun hayatta olması veya evlat edinme yoluyla izin
elde edilmişse çocuğun 3 yaşını geçmemiş olması gerekmektedir. Çoğul doğum
hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğduğunun doktor
raporu ile belgelendirilmesi hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak
uygulanır.
Ücretsiz izinden
yararlanan kadın işçiye, bir yaşından küçük çocuğunu emzirmesi için günde
toplam bir buçuk saat olan süt izni uygulanmaz.
Altı aya
kadar ücretsiz izin hakkı:
Yönetmeliğin 7.
Maddesi uyarınca, kadın işçiye, analık izninin bitiminden itibaren isteği
hâlinde altı aya kadar ücretsiz izin verilir.
Bu kullanılan
ücretsiz izin süreleri, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
Analık izni, iş hukuku veya sosyal güvenlik hukuku hakkında daha detaylı bilgi
edinmek için bize info@guzeloglu.legal
adresinden ulaşabilirsiniz.