6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) anonim şirketler için öngördüğü rüçhan hakkı ile paydaşlara sermaye artırımına paylarının oranında katılma hakkı vermek suretiyle ortaklıktaki sermaye oranlarının korunmasını sağlamayı hedeflemektedir.
Esas Sermaye Sisteminde Rüçhan Hakkının Sınırlandırılması
TTK’nın 461’inci maddesi uyarınca rüçhan hakkı ancak haklı sebeplerin varlığı halinde ve en az esas sermayenin yüzde altmışının olumlu oyu ile sınırlandırılabilmekte veya kaldırılabilmektedir. Ayrıca rüçhan hakkı sınırlandırılırken eşit işlem ilkesine aykırı davranılması, kısıtlama veya yasak aracılığıyla bazı kişilerin yararlandırılması veya bazı kişilerin kayba uğratılması ve rüçhan hakkının bağlam hükümleri ile kısıtlanması yasaklanmaktadır.
1. Ağırlaştırılmış Nisap: Paydaşların hakkını korumak için öngörülmüş olan yüzde altmışlık ağırlaştırılmış nisap esas sözleşme ile düşürülememektedir.
2. Haklı Sebebin Varlığı: Rüçhan hakkının sınırlandırılmasının bir diğer şartı olarak haklı sebeplerin varlığı öngörülmektedir. Kanun tarafından halka arz gerçekleştirme, işletmelerin, işletme kısımlarının, iştiraklerin devralınması ve işçilerin şirkete katılmaları haklı sebepler için örnek olarak sayılmaktadır.
Rüçhan hakkının halka arz nedeniyle sınırlandırılması halinde bu sınırlandırmanın halka arz edilecek olan paylar ile sınırlı olması gerekmektedir.
İlgili anonim şirketin başka bir işletmeyi, başka bir işletmenin kısımlarını veya iştiraklerini devralması için sermaye artırımının yapılmasının gerekmesi ve bu artırım neticesinde ortaya çıkacak payların devralınan işletme sahiplerine tahsis edilmesi gerekmesi halinde, sadece bu gereklilik oranında, rüçhan hakkının sınırlandırılması mümkün olabilmektedir.
Kanunda verilmiş olan bu sebepler örnekleyici olarak sayılmış olup şirketin menfaatlerinin gerektirmesi halinde başka durumlarda da rüçhan hakkı kısıtlanabilmektedir.
3. Yararlandırmama veya kayba uğratmama: Herhangi bir haklılık temeline oturtulmaksızın rüçhan hakkının kaldırılması veya sınırlandırılması, pay sahibi olsun ya da olmasın bazı kişilerin yararlandırılması ve bazı pay sahiplerinin kayba uğratılması amacı ile kullanılamamaktadır.
4. Bağlam Hükümleri ile kısıtlama getirme yasağı: TTK uyarınca rüçhan hakkı tanınmış olan pay sahiplerinin bu haklarını kullanmaları, nama yazılı payların devredilmelerinin esas sözleşmeyle sınırlandırılmış olduğu ileri sürülmek suretiyle kısıtlanamamaktadır. Böylelikle TTK, pay sahibinin rüçhan hakkı kaynaklı menfaatini, şirketin hisse senetlerinin (payların) devrine getirmesi ile amaçladığı menfaatten üstün tutmaktadır.
Belirtmek gerekmektedir ki bu yasak ile sadece paydaşların rüçhan haklarını korunmaktadır; pay sahibi olmayıp devraldığı rüçhan haklarını kullanan kişiler yararlanamamaktadır.
Rüçhan Hakkının Kullanılması
TTK rüçhan hakkının kullanılmasına ilişkin esasların yönetim kurulu tarafından belirleyeceğini belirtmektedir. Buna göre rüçhan hakkının kullanılabilmesinin esaslarını bir karar ile belirleyecek olan yönetim kurulunun bu kararda pay sahiplerine başvuru için on beş günden az olmamak kaydıyla bir süre vermesi ve bu kararı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ve eğer varsa anonim şirketinin internet sitesinde yayımlaması gerekmektedir.
TTK, rüçhan hakkının devredilebileceğini açık bir şekilde öngörmektedir.
Kayıtlı Sermaye Sistemine Tabi Olan Şirketlerde Rüçhan Hakkı
Kayıtlı sermaye sistemlerinde sermaye artırımı yapılırken TTK’nın 461.maddesi tarafından düzenlenen ve yukarıda bahsedilen ilkelere uyulmak zorunludur.
TTK’daki hükümleri yanında kayıtlı sermaye sisteminde yapılacak olan sermaye artırımları Halka Açık Olmayan Şirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğin 9.maddesi tarafından ayrıntılı olarak düzenlenmektedir. Buna göre yönetim kurulu sermaye artırımında; artırıma ilişkin aldığı kararı, çıkarılmış sermayeyi gösteren esas sözleşme maddesinin yeni şeklini, yeni payların itibarî değerlerini, cinslerini, sayılarını, imtiyazlı olup olmadıklarını, imtiyazlı paylara ve rüçhan haklarına ilişkin sınırlamaları ve kullanılma şartları ile süresini, prime dair kayıtları ve bunun uygulanması hakkındaki kuralları esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde ilan etmekle ve internet sitesi oluşturma yükümlülüğüne tabi şirketlerde internet sitesinde yayımlamak ile yükümlü tutulmaktadır.
Şirketler Hukuku hakkında daha fazla bilgi almak ve her türlü sorunuzu iletmek için bize
info@guzeloglu.legal adresinden ulaşabilirsiniz.